Hướng dẫn xử lý mẫu nước theo TCVN 6663-3:2016

Vị trí của xử lý mẫu nước trong quá trình quan trắc mẫu nước quan trọng như thể nào?

Trong các chương trình quan trắc và phân tích chất lượng nước, việc lấy mẫu mới chỉ là bước khởi đầu. Để đảm bảo rằng các chỉ tiêu phân tích phản ánh đúng hiện trạng môi trường tại thời điểm lấy mẫu, việc xử lý mẫu nước ngay sau khi thu thập là công đoạn không thể xem nhẹ. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6663-3:2016 (ISO 5667-3:2012) đã đưa ra các hướng dẫn cụ thể, chi tiết về quy trình xử lý mẫu nước nhằm đảm bảo tính đại diện và ổn định của mẫu trong suốt quá trình lưu trữ và vận chuyển.

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ các nguyên tắc, phương pháp và yêu cầu kỹ thuật trong quá trình xử lý mẫu, đồng thời giới thiệu các nội dung trọng điểm được quy định trong tiêu chuẩn TCVN 6663-3:2016.

1. Vai trò và mục tiêu của xử lý mẫu nước

Xử lý mẫu nước là quá trình can thiệp có kiểm soát sau khi lấy mẫu, nhằm ổn định thành phần của mẫu, hạn chế các biến đổi hóa – lý – sinh học không mong muốn trước khi phân tích. Việc xử lý mẫu đúng cách giúp:

• Duy trì nồng độ thực của các chất phân tích tại thời điểm lấy mẫu.

• Ngăn chặn quá trình phân hủy, chuyển hóa hoặc mất mát hợp chất quan trọng.

• Tăng độ tin cậy của kết quả phân tích và giá trị pháp lý của dữ liệu.

Đặc biệt trong các chương trình giám sát môi trường định kỳ, đánh giá tác động môi trường (ĐTM) hay các hồ sơ pháp lý, nếu mẫu không được xử lý đúng kỹ thuật thì dữ liệu thu được có thể bị từ chối hoặc không còn giá trị.

2. Các phương pháp xử lý mẫu nước theo TCVN 6663-3:2016

Tiêu chuẩn quy định rõ ràng các phương pháp xử lý mẫu phổ biến, được lựa chọn tùy theo mục đích phân tích và đặc điểm mẫu, một số các ký thuật phổ biến thường được sử dụng như:

Lọc mẫu

Lọc mẫu là một thao tác cơ bản nhưng rất quan trọng, thường áp dụng khi cần phân tích phần hòa tan trong mẫu hoặc khi loại bỏ cặn lơ lửng là cần thiết.

• Thiết bị lọc thường dùng màng lọc 0,45 µm, đảm bảo sạch và không mang chất gây nhiễu.

• Thời điểm lọc nên thực hiện ngay sau khi lấy mẫu, có thể tại hiện trường hoặc trong phòng thí nghiệm.

• Lưu ý tránh dùng các thiết bị lọc đã qua sử dụng nếu không được làm sạch hoàn toàn.

Lọc mẫu giúp phân biệt rõ giữa pha hoà tan và pha hạt, rất quan trọng trong phân tích kim loại, chất dinh dưỡng hay hợp chất hữu cơ hòa tan.

Axit hoá mẫu

Đây là bước xử lý đặc biệt quan trọng đối với các chỉ tiêu kim loại nặng và một số hợp chất vô cơ nhạy cảm.

• Hoá chất sử dụng là axit nitric (HNO₃) tinh khiết.

• Mục tiêu là để đưa pH mẫu về dưới 2 để ổn định trạng thái oxy hóa – khử, ngăn kết tủa hoặc hấp phụ lên thành chai chứa.

• Chỉ định có thể áp dụng với mẫu cần phân tích As, Pb, Hg, Cd, Zn, Cu, Ni, Cr…

Axit hoá giúp bảo quản kim loại trong dạng hoà tan, giữ nguyên trạng thái ban đầu đến khi phân tích.

Kiềm hoá mẫu

Trong một số trường hợp, mẫu cần được điều chỉnh pH về kiềm (pH > 9) để ổn định các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi hoặc ngăn phản ứng phân hủy.

• Hoá chất thường dùng là natri hydroxide (NaOH).

• Áp dụng cho các chỉ tiêu như cyanua tự do, phenol, hoặc các hợp chất hữu cơ nhạy pH.

Kiềm hoá giúp bảo vệ hợp chất phân tích khỏi bị phân huỷ hoặc chuyển hóa không mong muốn.

Bổ sung các chất bảo quản khác

Ngoài axit và kiềm, tiêu chuẩn còn đề cập đến một số hoá chất đặc thù được sử dụng để bảo vệ mẫu khỏi tác động vi sinh hoặc oxy hoá:

• Formaldehyde giúp bảo quản mẫu hữu cơ hoặc vi sinh.

• Thuỷ ngân clorua (HgCl₂) có thể ức chế hoạt động vi khuẩn trong mẫu nước có hàm lượng dinh dưỡng cao.

• Chất khử oxy trong các mẫu chứa sunfua, sắt (II), mangan…

Việc lựa chọn chất bảo quản cần căn cứ vào phương pháp phân tích và các quy định an toàn liên quan.

3. Yêu cầu kỹ thuật trong xử lý mẫu nước

Tiêu chuẩn TCVN 6663-3:2016 không chỉ liệt kê các phương pháp xử lý mẫu, mà còn đưa ra các yêu cầu cụ thể nhằm đảm bảo thao tác xử lý không gây sai lệch kết quả. Một vài lưu ý quan trọng khi xử lý mẫu nước như:

Xử lý mẫu càng sớm càng tốt

Ngay sau khi lấy mẫu, cần thực hiện các bước xử lý cần thiết càng nhanh càng tốt. Nếu để chậm, mẫu sẽ có nguy cơ bị biến đổi bởi vi sinh vật, phản ứng oxy hóa – khử hoặc các tác nhân môi trường khác.

Dụng cụ và hóa chất phải đảm bảo độ sạch và phù hợp

Mọi vật tư sử dụng trong xử lý mẫu như lọ, ống đong, pipet, màng lọc, chai đựng… cần được rửa sạch, sấy khô hoặc vô trùng nếu cần. Hóa chất phải đạt độ tinh khiết phù hợp với phân tích cấp vết, không mang tạp chất gây nhiễu.

Ghi chép đầy đủ và chính xác

Tất cả các thao tác xử lý mẫu (lọc, axit hoá, bổ sung hóa chất…) phải được ghi rõ trong phiếu lấy mẫu hoặc hồ sơ kỹ thuật. Các thông tin như loại hóa chất sử dụng và nồng độ; thời gian xử lý mẫu; người thực hiện và điều kiện xử lý…

Điều này sẽ giúp truy xuất thông tin, đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp cho dữ liệu phân tích.

4. Một số sai sót thường gặp khi xử lý mẫu nước

Tiêu chuẩn cũng lưu ý một số sai sót có thể xảy ra nếu không tuân thủ đúng quy trình xử lý mẫu như:

• Xử lý sai chất bảo quản chẳng hạn như dùng nhầm hóa chất có thể phá hủy hoặc biến đổi chất phân tích.

• Lọc mẫu trễ hoặc không đúng cách có thể gây hấp phụ chất phân tích vào cặn hoặc màng lọc.

• Không điều chỉnh pH khi cần thiết có thể dẫn đến kết tủa, chuyển hóa hoặc mất chất.

• Không ghi chép đầy đủ khiến kết quả mất giá trị truy xuất, không được chấp nhận trong các báo cáo chính thức.

Các sai lầm trên có thể gây khó khăn và bất tiện cho các quá trình phân tích mẫu nước sau này hoặc có thể làm hỏng mẫu nước, vì vậy, kỹ thuật viên thực hiện xử lý mẫu cần được huấn luyện đầy đủ, hiểu rõ từng bước và tác động của các thao tác lên mẫu.

Xử lý mẫu nước theo TCVN 6663-3:2016 (ISO 5667-3:2012) không chỉ là bước kỹ thuật, mà còn là điều kiện tiên quyết để đảm bảo giá trị pháp lý, khoa học và độ tin cậy của kết quả phân tích. Việc hiểu rõ mục tiêu, lựa chọn đúng phương pháp và thực hiện chính xác các thao tác xử lý mẫu sẽ giúp nâng cao chất lượng dữ liệu môi trường và góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách hiệu quả hơn.

Xem thêm: Phân tích mẫu nước thải ngành chế biến khoáng sản đạt chuẩn 2025

Xem thêm: Xử lý nước thải xi mạ hiệu quả

Dịch vụ xử lý chất thải – Công ty TNHH Công nghệ môi trường Hòa Bình Xanh

Bạn có nhu cầu phân tích các mẫu nước, hãy đến với chúng tôi:

Công ty TNHH Công nghệ môi trường Hòa Bình Xanh với đội ngũ thạc sỹ, kỹ sư giàu kinh nghiệm đã đầu tư nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng các công nghệ xử lý và tìm các phương án xử lý chất lượng tốt nhất, chi phí hợp lý trong thời gian ngắn nhất. Sự hiểu biết và tận tâm của đội ngũ là yếu tố quan trọng giúp chúng tôi đảm bảo hiệu quả và an toàn cho từng dự án.

Quý doanh nghiệp có nhu cầu hợp tác công ty hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline 0943.466.579 để nhận được sự hỗ trợ nhanh nhất và tận tình nhất.